Sąd Apelacyjny w Gdańsku Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:           SSA Małgorzata Zwierzyńska

Sędziowie:                     SSA Małgorzata Idasiak – Gordzińska (spr.), SSO Leszek Jantowski (del.)

po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 2015r. w Gdańsku na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa w postępowaniu grupowym wytoczonego przez reprezentanta grupy P. S. przeciwko (…) i (…) o zapłatę, na skutek skargi kasacyjnej powoda od postanowienia Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 19 maja 2015r. w sprawie o sygn. akt I ACz 286/15,

postanawia:

odrzucić skargę kasacyjną.

1. Dopiero wskazanie konkretnych zarzutów dotyczących poszczególnych osób umożliwiłoby wyjaśnienie, czy te zarzuty wymagają przeprowadzenia konkretnych dowodów (przy uwzględnieniu sytuacji wskazanych w art. 228, art. 229, art. 230, art. 231 k.p.c., kiedy prowadzenie dowodów jest zbędne), na kim spoczywa ciężar dowodu w zakresie konkretnych okoliczności faktycznych (niezależnie od ogólnej reguły wskazanej w art. 16 u.d.p.g.) oraz jakie wnioski należy wysnuć z ewentualnego braku takich dowodów.
2. W postępowaniu grupowym brak jest podstaw do uwzględnienia wniosku o zwrócenie się przez Sąd do Archiwum Państwowego o nadesłanie odcinków zbiorowych. Obowiązek dostarczania niezbędnych dokumentów spoczywa bowiem na reprezentancie grupy, zgodnie z art. 16 ust. 1 u.d.p.g.
3. Podstawą uznania, że osoby wskazane jako członkowie grupy są następcami prawnymi zmarłych akcjonariuszy, są stwierdzenia nabycia spadku lub akty poświadczenia dziedziczenia (art. 1025 § 1 k.c.). Z dołączonego stwierdzenia nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia wynika domniemanie prawne, że wskazane osoby są spadkobiercami akcjonariuszy wskazanych na dołączonych odcinkach zbiorowych akcji (art. 1025 § 2 k.c.).

Orzeczenie zostało zmienione postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie Wydział I Cywilny z 10 marca 2016 r., sygn. akt  I ACz 91/16 w ten sposób, że postanowiono rozpoznać sprawę w postępowaniu grupowym.

1. Postępowanie grupowe stworzono dla spraw o istotnie zbliżonym stanie faktycznym. Stopień owego zbliżenia powinien być taki, iż wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia są takie same, jeśli już nie te same.
2. Aby proces grupowy był operatywny, musi opierać się na okolicznościach faktycznych, których podobieństwo zakłada również prawdopodobnie tożsamą ocenę w kontekście przesłanek merytorycznego rozstrzygnięcia. Nie może więc być różnic, które w sposób ewidentny ocenę tę będą różnicować w odniesieniu do poszczególnych członków grupy. Dotyczy to wszystkich okoliczności faktycznych konkretyzujących hipotezę podlegającej zastosowaniu normy prawnej.
3. Sąd w postępowaniu grupowym orzeka o dopuszczalności powództwa w  kształcie, w jakim zostało ono złożone i nie ma uprawnień do jego modyfikowania choćby przez selekcję poszczególnych elementów zdatnych do tego postępowania i odrzucenie pozostałych. Za przedmiot oceny przyjmuje się zatem pozew w kształcie, w jakim on do sądu wpłynął, oczywiście przy uwzględnieniu czynności związanych z uzupełnieniem braków formalnych.
4. Postępowanie grupowe jest szczególnym rodzajem postępowania cywilnego, a jego niedopuszczalność nie przekreśla możliwości występowania ze zgłoszonymi roszczeniami w trybie zwykłym. Owa niedopuszczalność oznacza jedynie niemożność żądania rozpoznania sprawy na podstawie przepisów ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, które pod pewnymi względami może być dla zainteresowanych wygodniejsze. Nie zamyka jednak w żadnym razie dostępu do sądu i nie stoi na przeszkodzie realizacji praw wynikających z Konstytucji czy prawa międzynarodowego.

1. W przypadku gdy kwota powództwa każdego z członków grupy obejmuje zarówno wyrównanie braku waloryzacji wynagrodzenia corocznie średniorocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń, jak i odsetki ustawowe skompensowane na dzień wniesienia pozwu, należne za opóźnienie w zapłaceniu roszczenia podstawowego, strona powodowa zgłasza wprawdzie roszczenia pieniężne, jednakże roszczenie procesowe oparte zostaje na dwóch odmiennych podstawach materialnoprawnych, wobec czego roszczenie każdego z powodów oparte jest w częściach na różnych podstawach faktycznych i prawnych.
2. Zgłoszenie przez każdego z powodów w istocie dwóch roszczeń pieniężnych (odszkodowanie oraz skompensowane odsetki ustawowe) prowadzi do naruszenia dyspozycji art. 2 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.
3. Wydaje się, że ratio legis postępowania grupowego nie obejmuje możliwości dochodzenia dwóch roszczeń pieniężnych i ujednolicania roszczeń nie poprzez wspólne okoliczności sprawy, ale poprzez ograniczenie części skompensowanych odsetek ustawowych.
4. W sytuacji gdy faktyczna i prawna podstawa dochodzonych roszczeń i jednorodny ich charakter są te same dla wszystkich powodów, ujednolicenie roszczeń, jeżeli powodowie decydują się prowadzić proces w postępowaniu grupowym, musi się dokonać w odniesieniu do nich wszystkich, bez możliwości podziału na mniejsze grupy, warunkowanego tylko różną wysokością tych samych roszczeń.
5. Potencjalne zaniżenie wysokości wynagrodzeń funkcjonariuszy (określonej w przepisach prawa), związane z niedokonaniem w 2009 i 2010 r. waloryzacji, winno być przedmiotem sporu o wynagrodzenie, bez potrzeby odwoływania się do odpowiedzialności deliktowej, co uniemożliwia rozstrzyganie sprawy w sporze grupowym.
6. Nie jest możliwe przypisanie Ministrowi Spraw Wewnętrznych bezprawności w zakresie braku zwaloryzowania wynagrodzeń funkcjonariuszy Służby Granicznej w latach 2009-2014, skoro pozwany związany był przepisami ustaw budżetowych, których zgodność z Konstytucją nie budzi wątpliwości w związku ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego.
7. Gdy powołane w pozwie okoliczności odpowiadają ustawowym podstawom dopuszczalności pozwu w pozwie grupowym, jednak faktyczne okoliczności uzasadniające roszczenie pozwu nie odnoszą się do czynu niedozwolonego, pozew podlega odrzuceniu.

1. Podstawa faktyczna powództwa w postępowaniu grupowym, to zespół twierdzeń wskazanych przez reprezentanta grupy w uzasadnieniu pozwu, z których wywodzone jest roszczenie każdego z jej członków wyrażone w tymże pozwie. O takiej samej podstawie roszczeń pozwu można mówić, gdy podstawowe okoliczności faktyczne składające się na podstawę żądania pozwu są jednakowe.
2. Zawarcie przez każdego z członków własnej – czyli nie tej samej co inni – umowy z pozwaną wyklucza istnienie tej samej podstawy faktycznej roszczenia pozwu.
3. O takiej samej podstawie roszczeń pozwu można mówić, gdy podstawowe okoliczności faktyczne składające się na podstawę żądania pozwu są jednakowe.
4. Na gruncie ustawy o postępowaniu w sprawach grupowych nie ma żadnego znaczenia, czy roszczenia wynikają z tego samego czy różnych stosunków prawnych.
5. W rozpoznawanej sprawie chodzi o umowy zawierane z wykorzystaniem tego samego wzorca umownego, obejmującego sporną klauzulę określającą zasady ustalania wysokości kwot, które mają być wypłacone członkom grupy i kwot, które mają być pobrane przez pozwaną ze środków pieniężnych członków grupy pochodzących z umorzenia jednostek funduszy zakupionych zwpłacanych przez nich składek regularnych w przypadku rozwiązania umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym z przyczyn innych niż śmierć. Samo oznaczenie wzorca – na co powoływała się pozwana – nie przesądza o odmiennej treści poszczególnych zapisów. W istocie każda z umów zawierała takie samo postanowienie określające wysokość oraz sposób obliczania kwot, które mają być pobrane przez pozwaną.
6. W sprawie nie występują takie „okoliczności zawarcia umowy”, które uzasadniałyby konieczność przeprowadzania dowodu z przesłuchania wszystkich członków grupy. Powód w pozwie nie powołuje się na okoliczność zawarcia przez członków grupy, których reprezentuje, umów ubezpieczenia pod wpływem błędu, czy też podstępu, co uzasadniałoby przeprowadzenie ww. dowodu w celu zbadania procesu motywacyjnego, czy też indywidualnych cech członka grupy, takich jak wykształcenie, zawód, doświadczenie życiowe i tym podobne okoliczności. Okolicznością relewantną w niniejszej sprawie jest bowiem sam fakt zawarcia przez członków grupy umów z pozwaną zawierających sporne postanowienia, które stanowią dla pozwanej podstawę do pobrania przez nią kwot wpłaconych uprzednio przez członków grupy, których wysokość jest ich zdaniem rażąco wygórowana.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XVI Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący:                                 SSO Magdalena Śliwińska – Stępień

Sędziowie:                                           SSO Marta Sadowska, SSO Cezary Skwara

po rozpoznaniu w dniu 6 października 2015 roku w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa (…) Sp. Z.o.o. w W. przeciwko (…) S.A. w W. o odszkodowanie – pozew grupowy w przedmiocie wniosku powoda o wyłączenie sędziów

postanawia:

oddalić wniosek.

1. Kwestii przyczynienia się poszkodowanych do powstania szkody nie można zaliczyć do okoliczności faktycznych mających uzasadniać istnienie przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego.
2. Nawet jeśli rozpoznawanie zarzutu przyczynienia się na dalszym etapie postępowania może prowadzić do ustalania i oceny okoliczności faktycznych zindywidualizowanych, odmiennych dla każdego z członków grupy, to nie może to świadczyć o niewykazaniu przez powoda przesłanki z art. 1 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Skoro podstawą oceny dopuszczalności postępowania grupowego na początku postępowania jest treść pozwu, to nie można poglądu o niedopuszczalności takiego postępowania oprzeć na braku tożsamości okoliczności nieobjętych pozwem z tego powodu, że nie stanowią one podstawy dochodzonego roszczenia a podstawę obrony strony przeciwnej przed tym roszczeniem.
3. Wymóg takiej samej podstawy faktycznej roszczeń nie oznacza, że wszystkie okoliczności faktyczne sprawy muszą być identyczne w przypadku każdego z członków grupy, gdyż zawsze – nawet w przypadku tej samej podstawy roszczenia – będą występowały okoliczności indywidualne, odnoszące się do poszczególnych członków grupy. Warunek jednakowej podstawy faktycznej spełniony zostaje wówczas, gdy fakty uzasadniające istnienie określonego stosunku prawnego, który jest podstawą roszczeń, są jednakowe w odniesieniu do wszystkich członków grupy.
4. Ocena, czy na podstawie okoliczności wskazywanych przez powoda można obciążyć stronę pozwaną odpowiedzialnością odszkodowawczą, nie mieści się w ramach badania dopuszczalności postępowania grupowego, ale stanowi rezultat rozpoznania sprawy co do istoty. Brak w określonym stanie faktycznym podstaw do przypisania pozwanemu odpowiedzialności, winien prowadzić do oddalenia powództwa.
5. Rozpoznawanie sprawy w postępowaniu grupowym nie oznacza, że jej rozstrzygnięcie w stosunku do wszystkich członków grupy będzie jednakowe.
6. Jedynym kryterium przynależności do konkretnej podgrupy jest wysokość roszczenia pieniężnego dochodzonego w postępowaniu grupowym, ustalona na podstawie wspólnych okoliczności faktycznych. Z uwagi na to, że szkodą, jakiej rekompensaty dochodzą członkowie grupy, jest utrata zainwestowanych środków finansowych, nie ma przeszkód, by za wspólne okoliczności sprawy, o których mowa w art. 2 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, uznać rozmiar szkody t.j. wysokość utraconej kwoty i według tego kryterium dokonać ujednolicenia roszczeń w podgrupach.

1. Bezpodstawne jest utożsamienie podstawy faktycznej roszczenia w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym ze wszystkimi okolicznościami, które wymagają ustalenia na potrzeby rozstrzygnięcia w wyroku o zasadności roszczenia, jak też wadliwe jest uznanie, że podstawę powództwa stanowią fakty podniesione przez pozwaną w toku postępowania.
2. W fazie dotyczącej badania samej dopuszczalności postępowania grupowego nie może dochodzić do antycypowania znaczenia pewnych okoliczności faktycznych istotnych dla oceny zasadności powództwa.
3. Do kategorii roszczeń o ochronę konsumentów w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym niewątpliwie należą roszczenia pieniężne dochodzone w związku z zastosowaniem przez przedsiębiorcę w stosunku do konsumentów niedozwolonego wzorca.
4. Zarzut udziału w sprawie osób niemających statusu konsumentów nie ma znaczenia na etapie oceny dopuszczalności postępowania grupowego. Rozstrzygnięcie, czy dane osoby były konsumentami przy zawieraniu umów kredytu hipotecznego powinno nastąpić na etapie ustalania składu grupy, zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, nie zaś na etapie dopuszczalności postępowania grupowego, które może zostać wdrożone już z udziałem 10 członków grupy spełniających warunki ich udziału w takim postępowaniu.
5. Nawet w sprawach, w których żądanie dotyczy zasądzenia należności ujednoliconych dla członków grupy (podgrupy), przy ocenie oparcia roszczenia na takiej samej postawie faktycznej nie wymaga się, aby wszystkie bez wyjątku okoliczności faktyczne uzasadniające roszczenia dochodzone przez każdego członka grupy, w tym dotyczące zakresu szkody, były takie same. Nie można więc ograniczać zastosowania trybu grupowego do wypadków dochodzenia przez członków grupy takich samych roszczeń, dokładnie z takich samych okoliczności. Za wystarczające przyjmuje się, że podstawowe okoliczności, które mogą przesądzić o samej zasadzie odpowiedzialności strony pozwanej, są takie same dla członków grupy.
6. Wyrok rozstrzygający o zasadności żądania o ustalenie odpowiedzialności pozwanej, opartego tylko na twierdzeniach wspólnych dla wszystkich członków grupy, nie stanowi wyroku wstępnego z art. 318 k.p.c. Rozstrzyga bowiem o zasadzie roszczenia sformułowanego z pominięciem okoliczności indywidualnych, które nie podlegają badaniu w postępowaniu grupowym, lecz w osobnych procesach wnoszonych przez poszczególnych członków grupy po uwzględnieniu żądania o ustalenie, rozpoznanego w postępowaniu grupowym, ze skutkiem dla których takich wyrok został wydany.
7. Moc wiążąca wyroku ustalającego odpowiedzialność pozwanej wobec członków grupy, oparta tylko na okolicznościach wspólnych, jest ograniczona do tych okoliczności. Wydanie takiego wyroku nie musi przesądzać o wszystkich przesłankach odpowiedzialności pozwanej.

1. Zainteresowane podmioty mogą wyrazić wolę wzięcia udziału w postępowaniu grupowym w dwojaki sposób. Po pierwsze – mogą wejść w skład tak zwanej grupy inicjującej, na rzecz której reprezentant grupy wnosi pozew z wnioskiem o jego rozpoznanie w postępowaniu grupowym. Po drugie – mogą przystąpić do postępowania grupowego już po wydaniu przez sąd postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym i zarządzeniu publicznego ogłoszenia o jego wszczęciu.
2. Oświadczenia członków grupy, o których mowa w art. 6 ust. 2 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, nie są samodzielną i niezależną od pozwu podstawą ustalenia przez sąd przedmiotu i dopuszczalności postępowania grupowego.
3. Wszelkie skutki materialnoprawne i procesowe wytoczenia powództwa grupowego powstają w dacie wniesienia pozwu z załącznikami, stąd nie ma znaczenia data widniejąca na oświadczeniu członków grupy o przystąpieniu do grupy i wyrażeniu zgody co do osoby reprezentanta grupy, dołączonym następnie do pozwu.
4. Z usytuowania art. 12 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym wynika, że oświadczenie określone w tym przepisie składają osoby, które nie uczestniczyły w przygotowaniu pozwu zbiorowego, lecz po powzięciu o nim wiedzy z ogłoszenia lub innych źródeł chcą przyłączyć się do grupy i uzyskać ochronę prawną swojego roszczenia w ramach postępowania grupowego.
5. Oświadczenie o przystąpieniu do grupy po wydaniu przez sąd postanowienia o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym i zarządzeniu publicznego ogłoszenia o jego wszczęciu stanowi autonomiczny i niezależny od pozwu grupowego wyraz woli uczestniczenia określonej osoby w postępowaniu grupowym, stąd musi zawierać elementy składowe, pozwalające na dokonanie oceny, czy roszczenie pretendenta do uczestnictwa w grupie może być objęte tym postępowaniem. Oświadczenie to jest składane nie sądowi, lecz powodowi (reprezentantowi grupy).
6. Procesowe skutki oświadczenia o przystąpieniu do grupy, o którym mowa w art. 12 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym , następują więc w innym momencie niż skutki wniesienia pozwu grupowego. Z chwilą przedstawienia przez powoda sądowi oświadczeń i wykazu osób, które przystąpiły do grupy, powstaje stan sprawy w toku między tymi osobami a pozwanym co do roszczenia objętego postępowaniem, a nadto w tej chwili dochodzi do przerwy biegu przedawnienia roszczeń osób przystępujących do grupy (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.).
7. Oświadczenia dołączone do pozwu, pochodzące od członków grupy inicjatywnej, nie muszą zawierać wszystkich obligatoryjnych elementów pozwu oraz oświadczenia o istnieniu okoliczności uzasadniających rozpoznanie zgłoszonego żądania w postępowaniu grupowym. Oświadczenia te nie mają samodzielnego bytu i nie kształtują przedmiotu postępowania grupowego, lecz mają na celu identyfikację członków grupy inicjatywnej poprzez zademonstrowaną w nich wolę uczestniczenia w grupie reprezentowanej przez uzgodnioną osobę wnoszącą pozew.

1. Powód, żądając ustalenia odpowiedzialności pozwanego na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, musi sformułować także roszczenie pieniężne, którego dochodzeniu w późniejszych postępowaniach indywidualnych ma służyć żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanego i ustalenie tej odpowiedzialności w postępowaniu grupowym musi nastąpić w nawiązaniu do roszczenia pieniężnego, którego spełnienia domagają się od pozwanego członkowie grupy. Ustalenie odpowiedzialności pozwanego na podstawie art. 2 ust. 3 wskazanej ustawy nie może bowiem następować w oderwaniu od stosunku prawnego, będącego źródłem tej odpowiedzialności, ani od wypływającego z niego roszczenia, którego spełnienia domagają się członkowie grupy, a które, zgodnie z art. 1 ust. ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, musi być jednego rodzaju i oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej. Decydujące znaczenie dla dopuszczalności postępowania grupowego oraz zakresu kognicji sądu w tym postępowaniu mają elementy wspólne członkom grupy. Sąd w tym postępowaniu ma bowiem ustalić okoliczności wspólne dla wszystkich członków grupy, które stanowią przesłankę dochodzonego roszczenia.
2. W postępowaniu grupowym o ustalenie odpowiedzialności pozwanego postępowanie sądowe powinno ograniczyć się do ustalenia pewnego kompleksu okoliczności faktycznych i prawnych wspólnych dla wszystkich członków grupy, stanowiącego przesłankę indywidualnych roszczeń pieniężnych kierowanych przeciwko pozwanemu. Sąd powinien więc ustalić przesłanki tej odpowiedzialności tylko rzeczywiście wspólne wszystkim członkom grupy, których ocena w tym postępowaniu nie koliduje z jego istotą. W podobny sposób należy podejść do zarzutów pozwanego dotyczących zasady jego odpowiedzialności. Sąd powinien je badać w postępowaniu grupowym o ustalenie odpowiedzialności pozwanego, jeżeli nie mają charakteru indywidualnego, lecz dotyczą na równi wszystkich członków grupy i oparte są na jednakowych okolicznościach, odnoszących się także do wszystkich członków grupy w takim samym stopniu. Dotyczy to także zarzutu przedawnienia roszczenia pieniężnego, którego dochodzeniu w późniejszych postępowaniach indywidualnych ma służyć żądanie ustalenia odpowiedzialności pozwanego.
3. W postępowaniu grupowym o ustalenie odpowiedzialności pozwanego sąd bada więc zarzut przedawnienia roszczenia pieniężnego, jeżeli dotyczy on wszystkich członków grupy i oparty jest na jednakowych okolicznościach odnoszących się do nich wszystkich. Zarzut ten podlega wówczas rozpoznaniu przez sąd , jako kolejna, wspólna dla wszystkich członków grupy przesłanka odpowiedzialności pozwanego. Jest to zgodne z celem i funkcją postępowania grupowego, gdyż uwzględnienie zarzutu przedawnienia prowadzi do wyłączenia odpowiedzialności pozwanego i oddalenia powództwa już na tym etapie postępowania, a nie uwzględnienie tego zarzutu i ustalenie odpowiedzialności pozwanego wyłącza możliwość powoływania się na przedawnienie w ewentualnych procesach indywidualnych.