Agnieszka Trzaska-Śmieszek
Magdalena OsmędaW dniu 25 grudnia 2023 r. minął rok od upływu terminu na implementację przez Państwa Członkowskie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1828 z dnia 25 listopada 2020 r. w sprawie powództw przedstawicielskich wytaczanych w celu ochrony zbiorowych interesów konsumentów i uchylającą dyrektywę 2009/22/WE (dalej: „Dyrektywa 2020/1828”).
Polska pozostaje w nielicznym już gronie państw, które do tej pory nie implementowały Dyrektywy 2020/1828 – chociaż prace nad tekstem ustawy implementującej trwają od ponad roku (pierwszy projekt ustawy pochodził z 6 grudnia 2022 r.). We wcześniejszych wpisach omawialiśmy zarówno projekt z 6 grudnia 2022 r., jak i projekty, które powstały później – projekt z 5 lipca 2023 r. i projekt z 17 sierpnia 2023 r.
Na chwilę obecną projekt ustawy implementującej nie został złożony w Sejmie. W listopadzie na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano kolejną wersję projektu ustawy o zmianie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym oraz niektórych innych ustaw – tj. projekt z 14 listopada 2023 r. (dalej: „Projekt z 14.11.2023”). Projekt z 14.11.2023 powstał po pracach w Komitecie do Spraw Europejskich i jedynie nieznacznie różni się od poprzedniego projektu z sierpnia tego roku. W związku z tym, poprzednie nasze wpisy dotyczące założeń projektowanych regulacji prawnych co do zasady pozostają aktualne, z zastrzeżeniem zmian wskazanych niżej. Porównanie testu projektów znajdziesz tutaj.
W Projekcie z 14.11.2023 doprecyzowano, że działania lub zaniechania stanowiące praktykę naruszającą ogólne interesy konsumentów, to działania/ zaniechania – „które naruszają lub mogą naruszać ogólne interesy konsumentów” (zob. zmieniony art. 1 ust. 4 i art. 1a UDRPG).
Kolejna zmiana dotyczy konsekwencji ustalenia przez sąd, że finansowanie podmiotu upoważnionego ma wpływ na zapewnienie właściwej ochrony interesów konsumentów w ramach toczącego się postępowania grupowego. Projekt z 14.11.2023 zakłada, że sąd pod rygorem odrzucenia pozwu wzywa podmiot upoważniony do podjęcia w wyznaczonym przez sąd terminie stosownych środków, w tym w szczególności do odmowy, zwrotu lub zmiany tego finansowania, mających na celu zapewnienie zgodności finansowania tego podmiotu z warunkami określonymi w art. 46h pkt 5 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów oraz właściwej ochrony interesów konsumentów w toczącym się postępowaniu (zob. zmieniony art. 10aa ust. 4 UDRPG). W poprzedniej wersji projektu mowa zaś była o odrzuceniu pozwu. Tak daleko idącej sankcji przepis art. 10 ust. 3 dyrektywy 2020/1828 nie wymaga, stąd projektodawca złagodził konsekwencje finansowania sprzecznego z przepisami, umożliwiając podmiotowi upoważnionemu „naprawienie” tej sytuacji i zapobieżenie odrzuceniu pozwu.
Następnie, doprecyzowano, że zażalenie na postanowienie sądu w przedmiocie wniosku o wyjawienie środka dowodowego lub o uchylenie lub zmianę prawomocnego postanowienia nakazującego wyjawienie środka dowodowego oraz na postanowienie o nałożeniu grzywny – przysługiwać będzie do sądu drugiej instancji (zob. art. 16 ust. 3, art. 16i ust. 3 i 5, art. 16j ust. 3, art. 23b ust. 2 UDRPG).
Jeśli chodzi o regulacje dot. grzywny, nowością jest wprowadzenie dodatkowej sankcji za brak wykonania prawomocnego postanowienia nakazującego wyjawienie lub wydanie środka dowodowego. Poza grzywną w kwocie do 50.000 zł sąd będzie mógł nałożyć na stronę grzywnę w wysokości do 10.000 zł za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu prawomocnego postanowienia (zob. dodany ust. 4 do art. 16i UDRPG). Projektodawca wprowadził też możliwość nałożenia na stronę kary grzywny w celu przymuszenia przedsiębiorcy do wykonania prawomocnego wyroku wydanego w sprawie o zaniechanie stosowania praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów – w wysokości do 50.000 zł za każdy dzień opóźnienia w wykonaniu prawomocnego wyroku. Grzywna ta będzie mogła zostać nałożona niezależnie od kary grzywny w wysokości do 5.000.000 zł, którą sąd może nałożyć w przypadku opóźnienia w wykonaniu prawomocnego wyroku.
Ostatnia zmiana w zakresie projektowanych przepisów UDRPG obejmuje nowy art. 23a UDRPG, w który projektodawca wskazał rozstrzygnięcia, jakie mogą zapaść w razie uwzględnienia powództwa o zaniechanie stosowania praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów. Sąd w sentencji wyroku będzie: 1) uznawał praktykę przedsiębiorcy za naruszającą ogólne interesy konsumentów oraz nakazywał przedsiębiorcy zaniechanie jej stosowania i wyznaczał termin, w którym przedsiębiorca ma zaniechać stosowania tej praktyki, albo 2) uznawał praktykę przedsiębiorcy za naruszającą ogólne interesy konsumentów oraz wskazywał termin zaniechania stosowania tej praktyki przez przedsiębiorcę. Dodatkowo, sąd w sentencji wyroku będzie mógł nałożyć na przedsiębiorcę obowiązek złożenia jednokrotnego bądź wielokrotnego oświadczenia w odpowiedniej formie i o odpowiedniej treści o stosowaniu przez przedsiębiorcę praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów (w wyznaczonym terminie).
Tak jak do tej pory, Projekt z 14.11.2023 zakłada, że ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Podsumowując, można mieć nadzieję, że prace nad projektem ustawy implementującej Dyrektywę 2020/1828 zmierzają ku końcowi i wkrótce projekt ustawy trafi do Sejmu i zbliżający się nowy rok, przyniesie nam także nowy typ powództwa grupowego w rezultacie implementacji Dyrektywy 2020/1828. Zmiany w Projekcie z 14.11.2023 świadczą zaś o tym, że projektodawca idzie w kierunku dalszego wzmocnienia ochrony konsumentów. Nowe przepisy dające podstawę do nałożenia dodatkowej (wysokiej) grzywny należy zaś uwzględnić jako kolejne ryzyko finansowe, z którym będą się musieli mierzyć przedsiębiorcy w razie uwikłania ich w postępowanie grupowe w przedmiocie zaniechania stosowania praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów.
