Agnieszka Trzaska-Śmieszek
Magdalena OsmędaNie zwalniają prace legislacyjne nad projektem ustawy o zmianie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym oraz niektórych innych ustaw (RCL, UC 139) mającym na celu wprowadzić do polskiego systemu rozwiązania przewidziane w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1828 z dnia 25 listopada 2020 r. w sprawie powództw przedstawicielskich wytaczanych w celu ochrony zbiorowych interesów konsumentów i uchylającą dyrektywę 2009/22/WE (dalej: „Dyrektywa 2020/1828”). Na stronach Rządowego Centrum Legislacyjnego opublikowano końcem sierpnia nowy projekt, opisany jako projekt z 17 sierpnia 2023 r. Projekt z 17 sierpnia 2023 r. nie różni się istotnie w stosunku do wcześniej udostępnionego projektu z 5 lipca 2023 r., opisanego przez nas w poprzednich wpisach; nasze uwagi odnoszące się do Projektu z 05.07.2023 pozostają aktualne. Zasadnicza nowość w projekcie z sierpnia to wprowadzenie definicji „ogólnych interesów konsumenckich”.
Zgodnie z projektowym art. 1 ust. 2d UDRPG1: „Przez ogólne interesy konsumentów rozumie się interes ogółu konsumentów, obejmujących w przypadku postępowań w sprawach o roszczenia związane ze stosowaniem praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów interesy grupy konsumentów”.
Uzasadnienie projektu wskazuje, że: „Przepis ten wdraża pojęcie «zbiorowych interesów konsumentów» o którym mowa w art. 3 pkt 3 dyrektyw 2020/1828 . W projekcie przyjęto na określenie przedmiotowego pojęcia zawartego w dyrektywie sformułowanie «ogólne interesy konsumentów». Wynika to z konieczności odróżnienia tego pojęcia od pojęcia «zbiorowych interesów konsumentów» używanego na gruncie ustawy uokik. O w polskim systemie prawnym już istnieje ugruntowane pojęcie «zbiorowych interesów konsumentów», a posługuje się nim ustawa uokik. Sama ustawa uokik nie zawiera definicji zbiorowego interesu konsumentów, wskazując jednak w art. 24 ust. 3, że nie jest nim suma indywidualnych interesów konsumentów (w przeciwieństwie do dyrektywy 2020/1828). Godzenie w zbiorowe interesy konsumentów oznacza zatem narażenie na uszczerbek interesów pewnej grupy lub wszystkich konsumentów poprzez stosowaną przez przedsiębiorcę praktykę. Ochrona zbiorowych interesów konsumentów ma miejsce wówczas, gdy działania przedsiębiorcy są powszechne w tym znaczeniu, że mogą dotknąć każdego konsumenta będącego lub mogącego być potencjalnie kontrahentem przedsiębiorcy, ale rozumianego jako zbiorowość. Naruszenie ma charakter powszechny. Jednak co istotne, pojęcie «zbiorowych interesów konsumentów» na gruncie ustawy okik nie obejmuje sumy indywidualnych interesów konsumentów”.
Pojęcie ogólnych interesów konsumentów nie występuje w naszym ustawodawstwie. Us.OKIK2 posługuje się kategorią zbiorowych interesów konsumentów, definiując je od strony negatywnej w art. 24 ust. 3 Us.OKIK, zgodnie z którym: „Nie jest zbiorowym interesem konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów”.
Dyrektywa 2020/1828 posługuje się natomiast pojęciem „zbiorowych interesów konsumentów” zdefiniowanym jako: „«zbiorowe interesy konsumentów» oznaczają ogólny interes konsumentów i, w szczególności do celów środków naprawczych, interesy grupy konsumentów”.
Czy zatem wprowadzenie takiej nowej kategorii pojęciowej (pojęcia „ogólnych interesów konsumentów”) jest rzeczywiście potrzebne?
W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, że pojęcie „zbiorowych interesów konsumentów” z Dyrektywy 2020/1828 ma inne znaczenie niż pojęcie „zbiorowych interesów konsumentów” z Us.OKIK i stąd wynika wprowadzenie nowego pojęcia „ogólnych interesów konsumentów”, które łączy w sobie interesy zbiorowe i indywidualne konsumentów.
Zresztą projekt przewiduje w projektowanym art. 1a UDRPG definicję praktyki naruszającej ogólne interesy konsumentów („Przez praktykę naruszającą ogólne interesy konsumentów rozumie się działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy niezgodne z przepisami wdrażającymi akty prawa Unii Europejskiej oraz przepisami rozporządzeń Unii Europejskiej, o których mowa w Załączniku I dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1828 z dnia 25 listopada 2020 r. w sprawie powództw przedstawicielskich wytaczanych w celu ochrony zbiorowych interesów konsumentów i uchylającą dyrektywę 2009/22/WE”).
Wydaje się, że nowa kategoria pojęciowa ma odróżniać sprawy pozostające w „kognicji” Prezesa UOKIK i wyraźnie podkreślić, że nowe regulacje obejmują też roszczenia w sprawach interesów indywidualnych, które są wyłączone spod kognicji Prezesa UOKIK z uwagi na art. 24 ust. 3 Us.OKIK.
Powództwo grupowe o zaniechanie praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów oraz roszczenia związane z ich stosowaniem ma być uzupełnieniem systemu ochrony praw konsumentów – ale w sytuacji wszczęcia postępowania przez organ ochrony konkurencji i konsumentów – „palmę pierwszeństwa” projekt ustawy przyznaje postępowaniu administracyjnemu prowadzonemu przez Prezesa UOKIK.
Prezes UOKIK będzie mógł wziąć udział w toczącym się postępowaniu grupowym w sprawach o zaniechanie praktyk naruszających ogólne interesy konsumentów – w takim przypadku stosować należy odpowiednio przepisy o prokuratorze (zob. projektowany art. 4a UDRPG). Ponadto, projekt zakłada, że postępowanie grupowe będzie podlegać zawieszeniu w przypadku „kolizji” z postępowaniem prowadzonym przez Prezesa UOKIK (zob. projektowany art. art. 10c UDRPG).
1Tj. ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2020 r. poz. 446; dalej: „UDRPG”)
2Tj. ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275; dalej: „Us.OKIK”)
