Projekt ustawy implementującej dyrektywę 2020/1828 w sprawie powództw przedstawicielskich

• Agnieszka Trzaska-Śmieszek
• Magdalena Osmęda

7 marca 2023

W Rządowym Centrum Legislacji trwają prace nad projektem z dnia 6 grudnia 2022 r. obejmującym ustawę o zmianie ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym oraz niektórych innych ustaw (dalej: „Projekt z 06.12.2022”). Za projekt odpowiedzialny jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Obecnie prace są na etapie opiniowania. Jak wynika z informacji udostępnionych przez Rządowe Centrum Legislacji, merytoryczne uwagi do projektu zgłosili: Rzecznik Finansowy, Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców oraz Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.

Implementacja dyrektywy 2020/1828

Projekt z 06.12.2022, ma implementować do polskiego porządku prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1828 z dnia 25 listopada 2020 r. w sprawie powództw przedstawicielskich wytaczanych w celu ochrony zbiorowych interesów konsumentów i uchylającą dyrektywę 2009/22/WE (dalej: „Dyrektywa 2020/1828”) – która wchodzi w skład pakietu dyrektyw tworzących tzw. nowy ład dla konsumentów.

Nowe „narzędzie” dla konsumentów

Projekt z 06.12.2022 wyposaża konsumentów w nowe „narzędzie” do walki z przedsiębiorcami stosującymi niedozwolone praktyki – powództwo przedstawicielskie – w „wersji polskiej” jako powództwo grupowe; przy czym treść Projektu z 06.12.2022 zakłada wprowadzenie wielu rozwiązań w samej regulacji postępowania grupowego z korzyścią dla konsumentów, w tym w zakresie dopuszczalności i przebiegu postępowania grupowego, a także wprowadzenie sankcji i obowiązków, które mogą zostać nałożone na przedsiębiorcę – w postępowaniach w sprawach o zaniechanie stosowania praktyk naruszających interesy grupy konsumentów lub roszczeń związanych z ich stosowaniem.

W szczególności, Projekt z 06.12.2022 zakłada modyfikację przesłanki liczebności grupy przewidując odstępstwo od wymogu dochodzenia roszczeń co najmniej na rzecz 10 członków grupy, wprowadza dopuszczalność przystąpienia do grupy (w określonym przypadku) aż do zakończenia postępowania w pierwszej instancji, a także wprowadza zwolnienie od kosztów sądowych dla reprezentanta grupy (podmiotu upoważnionego), choć to ostatnie rozwiązanie jest krytykowane. Szerzej na temat konkretnych zmian będzie mowa dalej.

Projekt z 06.12.2022 zakłada implementację Dyrektywy 2020/1828 w drodze nowelizacji trzech aktów prawnych:

• ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2020 r. poz. 446; dalej: „UDRPG”)
• ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1125; dalej: „UKSC”)
• ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275; dalej: „Us.OKIK”).

Państwa członkowskie były zobowiązane wprowadzić przepisy implementujące Dyrektywę 2020/1828 do dnia 25 grudnia 2022 r., zaś przepisy implementujące Dyrektywę 2020/1828 powinny być stosowane od dnia 25 czerwca 2023 r., w odniesieniu do naruszeń, które wystąpią w dniu 25 czerwca 2023 r. lub po tej dacie. Termin implementacji Dyrektywy 2020/1828 został przekroczony, niemniej z Projektu z 06.12.2022 wynika, że zmiany miałyby wejść w życie z dniem 25 czerwca 2023 r.

Najistotniejsze zmiany w zakresie postępowań grupowych

W zakresie proponowanych w Projekcie z 06.12.2022 zmian dotyczących przepisów UDRPG do najważniejszych należy zaliczyć:

1. Zmiany w zakresie warunków dopuszczalności postępowania grupowego

• rozszerzenie zakresu przedmiotowego UDRPG (zmiana art. 1 ust. 2 UDRPG) poprzez wyraźne wskazanie, że UDRPG ma zastosowanie „także w sprawach o zaniechanie stosowania praktyk naruszających interesy grup konsumentów lub roszczeń związanych z ich stosowaniem”;
• wyłączenie wymogu liczebności i grupy na poziomie co najmniej 10 osób „w postępowaniach grupowych w sprawach o zaniechanie stosowania praktyk naruszających interesy grupy konsumentów” poprzez dodanie ust. 4 do art. 1 UDRPG;
• wprowadzenie dodatkowej przesłanki odrzucenia pozwu – w przypadku ustalenia przez sąd, że finansowanie przez inny podmiot podmiotu upoważnionego ma wpływ na zapewnienie właściwej ochrony interesów konsumentów w ramach toczącego się postępowania grupowego (zob. projektowany art. 10c);

2. Wyłączna legitymacja czynna – podmiotu upoważnionego i jego uprzywilejowana pozycja

• projekt przewiduje przyznanie wyłącznej legitymacji do wytoczenia powództwa grupowego w sprawie o zaniechanie stosowania praktyk naruszających interesy grupy konsumentów oraz w sprawie o roszczenia związane ze stosowaniem praktyk naruszających interesy grupy konsumentów – tzw. „podmiotowi upoważnionemu”, którego definicję zawierać będzie art. 46a Us.OKIK („podmiotem upoważnionym” ma być organizacja konsumencka wpisana do rejestru podmiotów upoważnionych po spełnieniu wymogów określonych w Dyrektywie 2020/1828 Us.OKIK); jedynie podmiot upoważniony będzie mógł być reprezentantem grupy w ww. sprawach (zob. projektowany art. 1b i 2a);
• podmiot upoważniony, zgodnie z projektowanym art. 96 ust. 1 pkt. 7a UKSC, ma być zwolniony od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych, i ma mieć możliwość pobierania opłat za przystąpienie do grupy w wysokości nie większej niż 5% dochodzonego roszczenia (zob. projektowany art. 5c);

3. Inne odrębności postępowania grupowego w sprawie o zaniechania stosowania praktyk naruszających interesy grupy konsumentów

• obowiązek wezwania przedsiębiorcy przed wytoczeniem powództwa do zaniechania stosowania tych praktyk, w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania (zob. projektowany art. 4b);
• obowiązek pozyskania (i dołączenia do pozwu) opinii Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (wydanie opinii ma być uregulowane w art. 46c UOKIK) (zob. projektowany art. 6 ust. 4 i 5);
• związanie sądu w postępowaniu grupowym prawomocnym orzeczeniem sądu stwierdzającym stosowanie praktyk naruszających interesy grupy konsumentów lub prawomocną decyzją Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów stwierdzającą stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów (zob. projektowany art. 6a);
• obligatoryjne zawieszenie postępowania grupowego w przypadkach określonych w projektowanym art. 10d (zawieszenie związane z postępowaniami prowadzonymi przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów);
• możliwość przystąpienia do grupy (złożenia oświadczenia o przystąpieniu do grupy) przez osobę, która przed dniem wszczęcia postępowania grupowego wytoczyła pozwanemu powództwo o roszczenie, które może być objęte postępowaniem grupowym – do dnia zakończenia postępowania w pierwszej instancji (zob. projektowany art. 13 ust. 3);
• możliwość wystąpienia z grupy przez członka grupy, który nie zgadza się z warunkami zawartej ugody w sprawie o roszczenia związane ze stosowaniem praktyk naruszających grupowe interesy konsumentów (zob. projektowany art. 19a);
• możliwość zobowiązania przedsiębiorcy do poinformowania konsumentów objętych powództwem o prawomocnym orzeczeniu sądu lub o zawartej ugodzie (zob. projektowany art. 21a);
• wprowadzenie kary grzywny (nakładanej na przedsiębiorcę) w wysokości stanowiącej równowartość 10.000 euro za każdy dzień opóźnienia w przypadku niewykonania wyroku wydanego w sprawie o zaniechanie stosowania praktyk naruszających interesy grupy konsumentów (zob. projektowany art. 23a); kara grzywny w tej samej wysokości może być nałożona na przedsiębiorcę także w przypadku uchylania się od wykonania postanowienia nakazującego wyjawienie lub wydanie środka dowodowego (zob. projektowany art. 23b);
• wyłączenie stosowania art. 8 i 9 UDRPG (przepisy dotyczące kaucji na zabezpieczenie kosztów procesu) w przypadku, gdy powodem jest podmiot upoważniony (zob. projektowany art. 9a).

Projekt z 06.12.2022 jest przedmiotem ożywionej dyskusji w toku konsultacji społecznych, część rozwiązań budzi wątpliwości i kontrowersje.

Będziemy monitorować przebieg procesu legislacyjnego i na bieżąco informować o nim na naszym blogu, w tym przedstawimy niebawem naszą szerszą analizę projektowanych rozwiązań.