Data ostatniej aktualizacji: 27 lutego 2024 r.
Instytucja postępowania grupowego została wprowadzona do słoweńskiego porządku prawnego na mocy ustawy z dnia 4 października 2017 r. o postępowaniu zbiorowym (Zakon o kolektivnih tožbah, ZKolT). Ustawa weszła w życie z dniem 21 kwietnia 2018 r.
Słoweńska ustawa to przykład rozwiązania sektorowego – zakres przedmiotowy postepowań zbiorowych został ograniczony do określonych kategorii spraw, w których szkoda została wyrządzona znacznej grupie osób fizycznych.
Przepisy ZKolT znajdą zastosowanie także do dochodzenia roszczeń powstałych wskutek zdarzeń zaistniałych przed dniem wejścia w życie ustawy.
Słoweńskie postępowanie zbiorowe może toczyć się wedle modelu opt-in, bądź opt-out. Powód proponuje, który model znajdzie zastosowanie w konkretnym postępowaniu, jednak sąd nie jest związany propozycją powoda i samodzielnie decyduje o wyborze modelu opt-in lub opt-out akceptując tryb grupowy. Ustawa przewiduje wyjątki, gdy model opt-in jest obowiązkowy. Model opt-in jest obligatoryjny w przypadku, gdy co najmniej jedno z roszczeń dotyczy naprawienia szkody niemajątkowej lub w przypadku, gdy szacuje się, że co najmniej 10% członków grupy dochodzi zapłaty kwoty przekraczającej 2.000 euro. Ponadto, model opt-in znajduje zastosowanie w przypadku osób, które nie posiadają stałego miejsca pobytu lub siedziby w Słowenii.
ZKolT odrębnie reguluje dwa rodzaje postępowań zbiorowych: postępowanie w przedmiocie roszczeń o charakterze odszkodowawczym oraz postępowanie w przedmiocie roszczeń o charakterze nakazowym.
Do rozpoznawania spraw grupowych właściwe są cztery sądy rejonowe – są to sądy ogólne, nie ma wyspecjalizowanych sądów zajmujących się wyłącznie postępowaniami grupowymi.
Rejestr wszystkich postępowań zbiorowych prowadzony jest przez Sąd Najwyższy Republiki Słowenii.
Przedmiotem postępowania zbiorowego mogą być:
Pozew grupowy może wnieść wyłącznie kwalifikowany podmiot: organizacja non-profit, której działalność powiązana jest z dochodzonymi roszczeniami, wyższy prokurator stanowy (višji državni odvetnik), a także podmioty upoważnione z innych państw członkowskich UE (w związku z implementacją dyrektywy 2020/1828). Wyższy prokurator stanowy nie może wnieść powództwa przeciwko Republice Słowenii.
Członek grupy nie jest stroną postępowania. Przepisy ZKolT nie przewidują przesłanki minimalnej liczebności grupy.
Postępowanie grupowe dzieli się na fazy, które są różne w przypadku postępowania dotyczącego roszczeń odszkodowawczych oraz postępowania w przedmiocie roszczeń zakazowych.
Fazy postępowania w przedmiocie roszczeń odszkodowawczych:
Fazy postępowania w przedmiocie roszczeń zakazowych:
Ustawa ZKolT nie przewiduje szczególnego katalogu rozstrzygnięć, jakie w ramach postępowania zbiorowego może wydać sąd; na zasadach ogólnych możliwe są tu wszystkie rodzaje orzeczeń, dopuszczalne wedle słoweńskiego systemu postępowania cywilnego.
Rodzaj rozstrzygnięcia zależny jest od przedmiotu sprawy. W sprawach dotyczących roszczeń odszkodowawczych, odszkodowanie może być zasądzone w dwóch trybach. Sąd może przyznać odszkodowanie imiennie każdemu członkowi grupy (podział zindywidualizowany) lub poprzez wskazanie zasad podziału odszkodowań (podział niezindywidualizowany); w drugim przypadku powoływany jest administrator, który zajmuje się logistyką podziału odszkodowania. Zasadą jest przyznawanie odszkodowań w sposób zindywidualizowany, a drugi tryb znajduje zastosowanie wyłącznie wtedy, gdy nie da się zastosować pierwszego.
Nie jest dopuszczalne zasądzenie tzw. odszkodowania karnego (punitive damages).
W sprawach dotyczących roszczeń zakazowych sąd wydaje wyrok, którym nakazuje zaprzestania naruszenia i zakazuje naruszeń w przyszłości. Sąd może nakazać publikację takiego orzeczenia na koszt pozwanego.
Wyrok zapadły w postępowaniu zbiorowym wiąże wszystkich członków grupy, którzy złożyli oświadczenie o przystąpieniu do grupy (w przypadku modelu „włączenia” – opt-in) lub wszystkich członków grupy, za wyjątkiem tych, którzy w ramach procedury wykluczenia złożyli w terminie oświadczenie o wykluczeniu (w przypadku modelu „wykluczenia” – opt-out).
Wyrok dotyczący roszczeń zakazowych jest ponadto wiążący w każdym postępowaniu sądowym indywidualnym z powództwa konsumenta przeciwko temu samemu pozwanemu w przedmiocie naruszenia stwierdzonego w wyroku grupowym.
Zasadą jest, że strona przegrywająca proces zbiorowy zwraca koszty postępowania stronie wygrywającej. Przepisy przewidują limity co do maksymalnych kwot kosztów, które mogą zostać zasądzone.
Z kolei na zasadach ogólnych wynikających z przepisów słoweńskiej ustawy z dnia 27 lutego 2004 r. kodeks postępowania cywilnego (Zakon o pravdnem postopku, ZPP), w przypadku wygranej jedynie w części, sąd może orzec, że każda ze stron pokryje swoje wydatki lub też, że przegrywający zwróci stronie wygrywającej jedynie część poniesionych przez tę ostatnią kosztów (art. 154 ZPP).
Finansowanie postępowania przez podmioty trzecie jest dopuszczalne. Powód ma obowiązek ujawnienia takiego finansowania i jego źródła pochodzenia. Kwestie związane z finansowaniem mogą stanowić podstawę do odmowy rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.
Instytucja postępowania grupowego wprowadzona na mocy ZKolT jest rozwiązaniem stosunkowo nowym. W rejestrze prowadzonym przez Sąd Najwyższy Republiki Słowenii odnotowano do tej pory łącznie 23 pozwy grupowe (w 2017 r. – 1 pozew, w 2018 r. – 1 pozew, w 2019 r. – 1 pozew, w 2021 r. – 1 pozew, w 2022 r. – 15 pozwów, w 2023 r. – 4 pozwy). W większości pozwy obejmują roszczenia o odszkodowanie. Pozwy zostały skierowane m.in. przeciwko przedsiębiorstwom telekomunikacyjnym, bankom, a także jedna sprawa przeciwko Apple INC.
Dyrektywa 2020/1828 została implementowana do słoweńskiego porządku prawnego na mocy ustawy nowelizującej ZkolT z dnia 27 grudnia 2023 r., która weszła w życie w dniu 26 stycznia 2024 r.
Jeszcze zanim doszło do implementacji, wskazywano, że w istotnym zakresie dotychczasowe przepisy regulujące grupowy tryb dochodzenia roszczeń były zgodne z Dyrektywą 2020/1828. Ustawa nowelizująca wprowadza więc niewielkie uzupełnienia istniejącego mechanizmu.