Instytucja pozwu grupowego sensu stricto została wprowadzona do rosyjskiego prawa procesowego na skutek zmiany rosyjskiego Kodeksu postępowania w sprawach handlowych (Commercial Procedural Code, Арбитражный процессуальный кодекс Российской Федерации) z dnia 19 lipca 2009 r., która weszła w życie z dniem 21 października 2009 r. Stroną postępowania (powodem) jest tu jedynie osoba wszczynająca postępowanie jako reprezentant, który działa na rzecz pozostałych członków grupy. Członkowie grupy nie posiadają natomiast statusu stron postępowania. Reprezentant może być zarówno osobą fizyczną, jak i prawną, i winien sam posiadać w stosunku do pozwanego roszczenie, analogiczne (posiadające tę samą podstawę prawną) do roszczeń dochodzonych przez pozostałych członków grupy.
Postępowania grupowe są obecnie możliwe w następujących sprawach:
Funkcjonujący w Rosji model postępowania grupowego jest rozwiązaniem, które plasuje się pomiędzy modelami opt-in i opt-out. Wprawdzie postępowaniem grupowym są objęte osoby, które złożyły oświadczenie o przystąpieniu do grupy, ale wyrok wydany w sprawie odniesie skutek także wobec tych osób, które nie przystąpiły do postępowania w terminie wskazanym przez sąd, ponieważ stanowić będzie przeszkodę dla wszczęcia przez takie osoby indywidualnych spraw o analogiczne roszczenia, jak te, które były objęte postępowaniem grupowym.
Postępowanie grupowe można wszcząć w każdej sprawie cywilnej bądź handlowej, tj. w sprawie podlegającej rozpoznaniu przez sąd handlowy, dotyczącej działalności gospodarczej przedsiębiorców, w szczególności w sprawach korporacyjnych oraz w sporach związanych z transakcjami na rynku kapitałowym, w której dochodzone względem pozwanego roszczenia posiadają tę samą podstawę prawną (poszczególnych członków grupy ma łączyć z pozwanym „ten sam stosunek prawny”).
Zawiadomienie o postępowaniu grupowym, do którego mogą przystąpić kolejne osoby, może być dokonane publicznie, za pośrednictwem mediów, przesyłką pocztową za potwierdzeniem odbioru lub w innej formie.
Odmiennie niż ma to miejsce w przypadku typowego modelu opt-in, jeśli osoba posiadająca wobec tego samego pozwanego roszczenie wynikające z tego samego stosunku prawnego nie przystąpi do wszczętego postępowania grupowego w określonym terminie, osoba ta nie będzie mogła dochodzić tego roszczenia indywidualnie. Przyjmuje się bowiem, że toczące się postępowanie grupowe (jak i sam wyrok, jaki zapadnie) jest przeszkodą procesową dla indywidualnej sprawy potencjalnego członka grupy; przy czym w razie wystąpienia z roszczeniem indywidualnym – sąd poinformuje dany podmiot o możliwości wzięcia udziału w postępowaniu grupowym. Co istotne, prawo rosyjskie w ogóle nie przewiduje możliwości opuszczenia grupy.
Prawo rosyjskie nie przewiduje szczególnej procedury certyfikacyjnej. Warunkiem wszczęcia postępowania grupowego jest jednak złożenie reprezentantowi grupy pisemnych oświadczeń, jeszcze przed złożeniem pozwu, przez przynajmniej pięć osób, które są stronami tego samego stosunku prawnego, stanowiącego źródło dochodzonych w sprawie roszczeń (grupa musi składać się więc z co najmniej sześciu osób – por. art. 225.10 § 2 Kodeksu postępowania w sprawach handlowych). Grupę (klasę) określić powinien sąd.
Postępowanie grupowe sensu stricto (class action) może zmierzać do ustalenia, że zachowanie określonego podmiotu było bezprawne, do uzyskania odszkodowania pieniężnego, wyroku nakazującego lub zakazującego pozwanemu określonego zachowania, bądź do zabezpieczenia roszczeń. Prawo rosyjskie nie dopuszcza przy tym możliwości zasądzenia tzw. odszkodowania karnego.
W przypadku wszystkich opisanych mechanizmów stosuje się ogólne zasady dotyczące ponoszenia przez strony kosztów postępowania. Zwykle strona przegrywająca jest zobowiązana do zwrotu stronie wygrywającej kosztów związanych z celowym dochodzeniem jej praw. O tym, jakiego rodzaju koszty były celowe, decyduje sąd. W przypadku zawarcia ugody koszty postępowania dzielone są natomiast pomiędzy obie jego strony.
Prawo rosyjskie nie dopuszcza tzw. contingent fee, czyli wynagrodzenia dla pełnomocnika zależnego wyłącznie od wyniku sprawy. Jednak zgodnie z najnowszym orzecznictwem pełnomocnik może żądać od klienta sucess fee, jeśli się na nie wcześniej umówił. Opłaty tej nie można odzyskać od strony przegrywającej, nie są to bowiem koszty postępowania, a strona przegrywająca nie jest stroną umowy pomiędzy stroną wygrywającą a jej pełnomocnikiem.
Postępowanie grupowe w Rosji jest rzadko wykorzystywanym mechanizmem. Jako główną przyczynę takiego stanu rzeczy wskazuje się trudności w odróżnieniu przez rosyjskie sądy postępowania grupowego od instytucji łączenia spraw do wspólnego rozpoznania. Często sądy te odmawiają bowiem rozpoznania spraw w trybie postępowania grupowego z uwagi na przyjęcie braku spełnienia (niedookreślonego ustawowo) warunku jednakowej podstawy prawnej roszczeń reprezentanta i pozostałych członków grupy („tego samego stosunku prawnego” pomiędzy wszystkimi członkami grupy a pozwanym). Tak się stało, przykładowo, w sprawie Nikitiny Anny Nikolaevnej, występującej w imieniu własnym oraz 229 pozostałych współwłaścicieli ziemi na terenie Omska. Podnosi się zatem, że aby postępowanie grupowe mogło stać się efektywnym środkiem ochrony praw obywateli, konieczne jest wprowadzenie zmian w obrębie obecnych regulacji ustawowych.
Na chwilę obecną rosyjskie prawo procesowe, w zakresie instytucji class action, pozostaje wewnętrznie niespójne. Mechanizm ten, a ściślej postępowanie grupowe o charakterze „prywatnym”, czyli class action sensu stricto, przewidziany został jedynie w ramach Kodeksu postępowania w sprawach handlowych, dotyczącego wyłącznie postępowań w sprawach gospodarczych, nie zaś w Kodeksie postępowania cywilnego, który na ten moment reguluje tylko pozostałe instytucje grupowego dochodzenia roszczeń sensu largo (w szczególności powództwo reprezentacyjne – które jednak, co do zasady, nie może doprowadzić do wydania orzeczenia zasądzającego, a jedynie do rozstrzygnięcia stwierdzającego naruszenie prawa i formułującego wobec pozwanego określone nakazy bądź zakazy).
Podnosi się ponadto, że obecnie funkcjonujący rosyjski mechanizm class action, który nie przewiduje po stronie potencjalnych członków grupy możliwości wyłączenia się z postępowania tak, aby ich prawa i obowiązki nie zostały objęte mocą wiążącą orzeczenia kończącego postępowanie, jest niezgodny z Konstytucją Federacji Rosyjskiej, a także z samymi przepisami Kodeksu postępowania w sprawach handlowych. W obecnym bowiem stanie prawnym, osoba, która nie przystąpi do postępowania grupowego (class action) z uwagi na, przykładowo, niedostatki przeprowadzonej w danym przypadku procedury notyfikacyjnej, nie będzie mogła i tak dochodzić w przyszłości swoich praw objętych postępowaniem grupowym, a zatem, bez jakiegokolwiek wpływu na ten stan rzeczy (możliwość opting-out również jest wyłączona), zostanie pozbawiona prawa do sądu.
W dniu 8 grudnia 2014 r. w komitecie prawa cywilnego, karnego, handlowego i procesowego Dumy Państwowej Federacji Rosyjskiej, tj. izby niższej parlamentu Federacji Rosyjskiej (Государственная Дума Российской Федерации, Государственная Дума) przyjęto koncepcję unifikacji procedury cywilnej, przewidzianej obecnie w Kodeksie postępowania w sprawach handlowych i Kodeksie postępowania cywilnego. Koncepcja ta zakłada, m.in., ograniczenie w ramach owej zunifikowanej procedury możliwości wniesienia pozwu grupowego do takich przypadków, gdy nie jest możliwe wspólne rozpoznanie spraw z uwagi na brak możliwości zidentyfikowania wszystkich członków grupy.
Powyższe prace zostały jednak wstrzymane z chwilą wejścia w życie, z dniem 15 września 2015 r., rosyjskiego Kodeksu postępowania sądowoadministracyjnego (Кодекс административного судопроизводства Российской Федерации), przewidującego w art. 42 instytucję postępowania grupowego w ramach procedury sądowoadministracyjnej. Wśród przesłanek jej dopuszczalności jako minimalną liczbę członków grupy wskazano 20 osób, których żądania muszą być do siebie podobne i posiadać wspólną (lub co najmniej podobną) podstawę prawną. Ponadto wszyscy potencjalni członkowie grupy winni domagać się ochrony prawnej tego samego rodzaju od tego samego podmiotu.
Z kolei w kwestii zakresu przedmiotowego regulacji dotyczącej cywilnoprawnych postępowań grupowych w Rosji, na chwilę obecną oczekiwać należy przede wszystkim zmiany umożliwiającej korzystanie z mechanizmu class action w zakresie prawa antymonopolowego.
W październiku 2017 r. Ministerstwo Sprawiedliwości Federacji Rosyjskiej przygotowało kolejny projekt ustawy o postępowaniach grupowych. Projekt ten zakłada wprowadzenie zmian do Kodeksu postępowania arbitrażowego, Kodeksu postępowania cywilnego oraz Kodeksu postępowania administracyjnego, a także rozszerza katalog osób i przypadków, w których można zainicjować postępowanie grupowe. Jak dotąd projektowana nowelizacja nie weszła jednak w życie.