Jakie sprawy się kwalifikują?

Polska Ustawa jest przykładem rozwiązania tzw. sektorowego. Oznacza to, że w ramach postępowania grupowego nie mogą być rozpoznawane wszystkie sprawy cywilne, ale tylko należące do jednej z określonych w Ustawie kategorii.

Nowelizacja nr 1 Ustawy, która weszła w życie w dniu 1 czerwca 2017 r., rozszerzyła jej zakres przedmiotowy w porównaniu z pierwotnym zakresem.

Obecnie w ramach postępowania grupowego mogą być rozpoznane następujące kategorie spraw:

  1. sprawy o roszczenia z tytułu odpowiedzialności za produkt niebezpieczny – odpowiedzialność tego rodzaju uregulowana została w Kodeksie cywilnym (zobacz: art. 4491-44910 k.c.). Chodzi o odpowiedzialność za szkodę, jaka została wyrządzona konsumentom na skutek niezapewnienia bezpieczeństwa używania określonego produktu. Ponosi ją przede wszystkim producent rzeczy. Przykładowo, w postępowaniu grupowym można domagać się ustalenia odpowiedzialności producenta za szkodę, jaką wyrządziło zażywanie szkodliwego dla zdrowia leku, czy też używanie wadliwie skonstruowanego i zagrażającego bezpieczeństwu silnika samochodowego;
  2. sprawy o roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych – zagadnienie czynów niedozwolonych (tzw. odpowiedzialność deliktową) regulują przede wszystkim przepisy Kodeksu cywilnego (art. 415-44911 k.c.). Mówiąc najogólniej, deliktem jest bezprawne i zawinione zachowanie danej osoby czy podmiotu, które wyrządziło szkodę innej osobie. Kodeks cywilny przewiduje szereg czynów niedozwolonych (zobacz zwłaszcza: art. 415-441 k.c.), których przesłanki są zróżnicowane. Odpowiedzialność deliktową może, przykładowo, powodować zarówno niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej, jak i katastrofa w ruchu lądowym;
  3. sprawy o roszczenia z tytułu odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego – kwestie związane z tzw. reżimem odpowiedzialności kontraktowej uregulowane są przede wszystkim w art. 471-497 k.c. W tej kategorii spraw mieścić się będą wszelkie sprawy o zapłatę odszkodowania z tytułu niewykonania zobowiązania w całości bądź w części czy też jego niewłaściwego (wadliwego) wykonania;
  4. sprawy o roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia – instytucję bezpodstawnego wzbogacenia regulują przepisy art. 405-414 k.c. Bezpodstawne wzbogacenie zachodzi, gdy określony podmiot (wzbogacony), bez podstawy prawnej (w postaci normy prawa, rozstrzygnięcia organu władzy państwowej, czy czynności prawnej, w szczególności umowy, uzyskuje korzyść majątkową kosztem innej osoby (zubożony). Ta kategoria spraw mieści w sobie także przypadki tzw. „nienależnego świadczenia”, z którym najczęściej mamy do czynienia w sytuacji, gdy osoba, która świadczyła, działała w oparciu o umowę, która okazała się czynnością nieważną;
  5. sprawy o roszczenia o ochronę konsumentów – jeśli chodzi o sprawy o ochronę konsumentów, to postępowanie grupowe jest dopuszczalne we wszystkich tego rodzaju sprawach, bez względu na kryterium przedmiotu roszczeń; mogą to być zwłaszcza sprawy wynikające ze stosowania przez przedsiębiorcę w stosunkach z konsumentami tzw. niedozwolonych klauzul umownych (zobacz: art. 3851-385k.c.) lub nieuczciwych praktyk rynkowych (zobacz: ustawa z dnia 12 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym).

W postępowaniu grupowym, co do zasady, nie mogą być dochodzone roszczenia wynikające z naruszenia dóbr osobistych.

Wyłączenie to nie dotyczy (po zmianach wprowadzonych przez Nowelizację nr 1 ) możliwości dochodzenia w postępowaniu grupowym roszczeń wynikających z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, w tym roszczeń przysługujących najbliższym członkom rodziny poszkodowanego, zmarłego wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. Jednakże w przypadku tej kategorii roszczeń, dochodzenie roszczeń pieniężnych w ramach postępowania grupowego jest ograniczone do żądania ustalenia odpowiedzialności pozwanego.