Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział XXV Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSO Krystyna Stawecka
Sędziowie: SSO Anna Błażejczyk; SSO Tomasz Gal
po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2018 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa grupowego wytoczonego przez J. K. (1) – reprezentanta grupy przeciwko Bank (…) Spółce Akcyjnej w W. o zapłatę,
postanowił:
– podgrupa 1: [dane 2 osób] ((…) zł),
– podgrupa 2: [dane 4 osób] ((…) zł),
– podgrupa 3: [dane 3 osób] ((…) zł),
– podgrupa 4 : [dane 4 osób] ((…) zł),
– podgrupa 5: [dane 3 osób] ((…) zł),
– podgrupa 6: [dane 3 osób] ((…) zł),
– podgrupa 7: [dane 5 osób] ((…) zł),
– podgrupa 8: [dane 2 osób] ((…) zł),
– podgrupa 9: [dane 3 osób] ((…) zł),
– podgrupa 10: [dane 3 osób] ((…) zł),
– podgrupa 11: [dane 3 osób] ((…) zł),
– podgrupa 12: [dane 5 osób] ((…) zł),
– podgrupa 13: [dane 4 osób] ((…) zł),
– podgrupa 14: [dane 5 osób] ((…) zł),
– podgrupa 15: [dane 3 osób] ((…) zł),
– podgrupa 16: [dane 3 osób] ((…) zł),
– podgrupa 17: [dane 2 osób] ((…) zł),
– podgrupa 18: [dane 2 osób] ((…) zł),
– podgrupa 19: [dane 4 osób] ((…) zł),
– podgrupa 20: [dane 6 osób] ((…) zł),
– podgrupa 21: [dane 3 osób] ((…) zł),
– podgrupa 22: [dane 2 osób] ((…) zł).
Pozwem z dnia 27 stycznia 2014 r. w niniejszej sprawie wszczęte zostało postępowanie grupowe – w trybie ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym.
Wszystkie osoby objęte pozwem wystąpiły z wnioskiem o udzielenie ochrony prawnej w tej samej formie, zgłaszając to samo roszczenie, tj. roszczenie o zasądzenie określonej kwoty pieniężnej z tytułu odszkodowania od pozwanego banku.
Dochodzone przez nich roszczenia są roszczeniami odszkodowawczymi, wynikającymi z czynu niedozwolonego ze wskazaniem podstawy prawnej roszczeń: art. 415 k.c., 416 k.c. i 442 k.c.
Jak wynika z twierdzeń pozwu członkowie grupy dochodzą naprawienia przez pozwanego szkody powstałej m.in. w związku z niedopełnieniem przez pozwanego obowiązków denuncjacyjnych dotyczących (…) oraz w związku z kontynuowaniem przez pozwanego współpracy z (…) pomimo posiadanej wiedzy w zakresie prowadzenia przez tą spółkę działalności finansowej niezgodnej z prawem.
Po prawomocnym przyjęciu sprawy do rozpoznania w postępowaniu grupowym i po dokonaniu ogłoszenia prasowego o toczącym się postępowaniu, przewodnicząca składu orzekającego zarządzeniem z dnia 7 marca 2017 r. zobowiązała stronę pozwaną do złożenia ewentualnych zarzutów co do członkostwa określonych osób w grupie – w terminie 1 miesiąca (zarządzenie na k. 1400 a.s.).
Pozwany w dniu 18 kwietnia 2017 r. (k. 1421-1433) wniósł o wyłączenie następujących osób z grupy:
1. D. B., M. C. (2), M. F., M. K. (1), A. P. (1), A. K. (2), M. K. (2), W. K. i J. K. (4), J. K. (3), M. M., D. M., B. B. (2), B. M. (2) i W. M., B. M. (1) i R. M., A. M. (2), Z. N., A. P. (4), D. S., J. S. (2), J. W. (1), B. A., W. B., M. G., K. K. (2) i K. K. (3), K. M. (2), E. M., A. P. (3), S. i J. P.
– w związku z faktem, że wystawiane przez (…) na rzecz wskazanych wyżej osób certyfikaty nie zawierały informacji o przechowywaniu zakupionych metali w skrytkach depozytowych (…);
2. M. C. (1), T. D., A. S.,
– w związku z faktem, że wskazane wyżej osoby nie przedstawiły w postępowaniu certyfikatów wystawionych przez (…), a ponadto, zawarły z (…) umowy o przedłużenie lokat;
3. G. C., A. K. (1), B. L. (2), K. L. (1), L. F., E. G., E. Z., Z. Z.,
– w związku z faktem, że wystawiane przez (…) na rzecz tych osób certyfikaty nie zawierały informacji o przechowywaniu zakupionych metali w skrytkach depozytowych (…), a ponadto wskazane wyżej osoby zawarły z (…) umowy o przedłużenie lokat;
4. S. B., R. Ś.,
– w związku z faktem, że wystawiane przez (…) na rzecz tych osób certyfikaty nie zawierały informacji o przechowywaniu zakupionych metali w skrytkach depozytowych (…), wskazane wyżej osoby zawarły z (…) umowy o przedłużenie lokat, a ponadto nie przedstawiły potwierdzeń przelewów pełnych kwot dochodzonych w niniejszym postępowaniu;
5. T. F.,
– w związku z faktem, że wystawiony przez (…) na jego rzecz certyfikat nie zawierał informacji o przechowywaniu zakupionych metali w skrytkach depozytowych (…), a ponadto T. F. nabył dochodzona od Banku wierzytelność w drodze cesji (przelewu);
6. A. P. (2), Z. W.,
– w związku z faktem, że wystawiane przez (…) na rzecz tych osób certyfikaty nie zawierały informacji o przechowywaniu zakupionych metali w skrytkach depozytowych (…), a ponadto osoby te nie przedstawiły potwierdzeń przelewów pełnych kwot dochodzonych w niniejszym postępowaniu;
7. S. C.,
– w związku z faktem, że zawarł on z (…) umowę o przedłużenie lokaty, nie przedstawił potwierdzeń przelewów pełnych kwot dochodzonych w niniejszym postępowaniu, a ponadto nabył dochodzoną od Banku wierzytelność w drodze cesji (przelewu);
8. J. K. (5), E. K.-P. i S. P. (2), L. B. i B. B. (1),
– w związku z faktem, że wskazane wyżej osoby otrzymały zwrot środków zainwestowanych na podstawie umów zawieranych z (…), a ponadto zawarły z (…) umowy o przedłużenie lokat;
9. J. K. (1), K. M. (1), Z. B., M. Ś., K. A., H. C. i J. K. (2),
– w związku z faktem, że osoby te zawarły z (…) umowy o przedłużenie lokat;
10. D. G.,
– w związku z faktem, że (i) zawarł on z (…) umowę o przedłużenie lokaty, a ponadto, (ii) nabył dochodzoną od Banku wierzytelność w drodze cesji (przelewu);
11. A. M. (1), T. P.,
– w związku z faktem, że (i) zawarli oni z (…) umowę o przedłużenie lokaty, a ponadto, (ii) nie przedstawili potwierdzenia przelewu całych kwoty dochodzonych w niniejszym postępowaniu, oraz
12. K. L. (2),
– w związku z faktem, że nie przedstawiła potwierdzenia przelewu całej kwoty dochodzonej w niniejszym postępowaniu.
Postanowieniem z dnia 31 maja 2017 r. tut. Sąd zawiesił postępowanie w sprawie z uwagi na śmierć reprezentanta grupy J. K. (1).
Strona powodowa w dniu 13 listopada 2017 r. (k. 1501-1511 a.s.) wniosła o podjęcie zawieszonego postępowania i wydanie postanowienia o zmianie reprezentanta grupy poprzez wskazanie K. P. jako pełniącego tę funkcję.
Wobec wniosku strony powodowej i wskazania nowego reprezentanta grupy, Sąd postanowił podjąć zawieszone postępowanie.
Przechodząc do oceny zarzutów pozwanego co do członkostwa określonych osób w grupie:
Zdaniem Sądu zarzuty pozwanego co do członkostwa określonych osób w grupie lub podgrupach należało uznać za chybione, a w konsekwencji wniosek strony powodowej o ustalenie składu podgrup w kształcie przedstawionym przez tę stronę za uzasadniony.
Zgodnie z art. 15 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym z dnia 17 grudnia 2009 r. w wyznaczonym przez sąd terminie, nie krótszym niż miesiąc, pozwany może podnieść zarzuty co do członkostwa określonych osób w grupie lub podgrupach, natomiast stosownie do art. 17 ust. 1 ww. ustawy po upływie wyznaczonego przez sąd terminu, nie krótszego niż miesiąc od dnia doręczenia powodowi zarzutów co do członkostwa, sąd wydaje postanowienie co do składu grupy.
Mając na uwadze majątkowy charakter roszczenia, które w niniejszej sprawie zmierza do zasądzenia świadczenia pieniężnego, wskazać należy, że zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy na powodzie spoczywa ciężar dowodowy w kwestii wykazania przynależności poszczególnych członków do grupy. Zdaniem Sądu przedstawiciel grupy sprostał ciężarowi dowodu na nim spoczywającemu, dowiódł przynależności poszczególnych członków do grupy. Sąd dokonał weryfikacji złożonych oświadczeń o przystąpieniu do grupy i pozostałych dowodów i nie stwierdził przesłanek do wyłączenia z niej poszczególnych członków. Grupa została zorganizowana w podgrupy i w takiej formie przedstawiony został szczegółowy spis jej członków. Przedstawiciel grupy sklasyfikował członków na zasadzie podobieństwa roszczeń, powyższe również nie budziło zastrzeżeń Sądu.
Analizując zarzuty przedstawione przez pozwanego należy pamiętać, że treść kryteriów przynależności do grupy wyznacza każdorazowo postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Wydając to postanowienie, Sąd uznaje postępowanie za dopuszczalne na podstawie treści roszczeń przedstawionych w pozwie. Akceptując te roszczenia jako nadające się do grupowego rozpoznania, Sąd określa wzorzec roszczenia, który będzie obowiązywał przy ocenie, czy roszczenia osób później przystępujących mogą być rozpoznane w tym samym postępowaniu. Badanie przynależności do grupy to nic innego jak przykładanie indywidualnych roszczeń członków grupy do wzorca roszczenia określonego w postanowieniu o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym. Oznacza to w istocie stosowanie przesłanek dopuszczalności postępowania grupowego w wymiarze indywidualnym, do każdego z roszczeń z osobna.
W doktrynie podkreśla się, że podstawą zarzutów zmierzających do wykazania, że dana osoba nie spełnia kryteriów przynależności do grupy, może być: zarzut braku oparcia roszczenia danego członka grupy na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej co roszczenia objęte postanowieniem o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym (np. w związku z tym, że stan faktyczny leżący u podstaw roszczenia danej osoby zawiera elementy specyficzne, niewystępujące w przypadku innych członków grupy, mogące wpływać na ocenę prawną jego roszczeń); zarzut, iż roszczenie danego członka grupy jest roszczeniem innego rodzaju niż roszczenia objęte postanowieniem o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym (np. gdy osoba zgłaszająca roszczenie o naprawienie szkody przez przywrócenie stanu poprzedniego zgłasza akces do grupy osób dochodzących roszczeń o zapłatę odszkodowania pieniężnego); zarzut, iż wysokość roszczenia pieniężnego danego członka grupy nie jest ujednolicona z wysokością roszczeń innych członków grupy lub podgrupy; zarzut, iż ujednolicenie roszczenia danego członka grupy lub podgrupy nie jest uzasadnione wspólnymi okolicznościami (np. gdy z okoliczności faktycznych sprawy wynika, że roszczenie danej osoby jest istotnie niższe niż roszczenia pozostałych członków grupy, a mimo to zostało określone na potrzeby postępowania grupowego w tej samej wysokości co pozostałe roszczenia), czy też zarzut, iż roszczenie danego członka grupy, w przeciwieństwie do roszczeń innych członków grupy, nie mieści się w zakresie przedmiotowym ustawy (np. gdy do grupy konsumentów dochodzących grupowo roszczeń z tytułu niezgodności towaru z umową przystępuje osoba, która zakupiła towar w celu bezpośrednio związanym z prowadzoną działalnością gospodarczą).
Uznaje się ponadto, że podstawą zarzutów może być niedopełnienie wymogów formalnych niezbędnych dla przystąpienia do grupy, tj. przykładowo: zarzut, iż dana osoba złożyła oświadczenie o przystąpieniu po upływie terminu wyznaczonego w ogłoszeniu o wszczęciu postępowania grupowego; zarzut, iż oświadczenie danej osoby o przystąpieniu do grupy nie zawiera wymaganych elementów (np. nie jest podpisane) lub zarzut, iż pomimo umieszczenia danej osoby na wykazie osób, które przystąpiły do grupy, oświadczenie danej osoby nie zostało przedstawione sądowi (zob. Tomasz Jaworski, Patrick Radzimierski: Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010).
Pozwany powinien więc podnosić tylko te zagadnienia procesowe, które są istotne z punktu widzenia decyzji sądu w wymienionych kwestiach. Pozwany zarówno podczas pierwszej, jak i drugiej fazy postępowania grupowego nie powinien podnosić zarzutów, które miałyby wykazać brak zasadności roszczeń dochodzonych na rzecz członków grupy. Te kwestie bowiem są poza przedmiotem zainteresowania Sądu podczas pierwszej i drugiej fazy procesu grupowego. Zasadność dochodzonych roszczeń na rzecz poszczególnych osób jest rozpoznawana podczas trzeciej, merytorycznej fazy postępowania grupowego.
Pozwany w zarzutach, o których jest mowa w art. 15 ww. ustawy powinien skupić się na wykazaniu, że określona osoba nie może uzyskać statusu członka grupy. W związku z tym zarzuty powinny wskazywać, jak już podniesiono powyżej, że roszczenie określonej osoby nie wykazuje cech określonej grupy lub roszczenie określonej osoby (osób) nie wykazuje związku faktycznego z roszczeniami innych osób bądź też że roszczenie określonej osoby nie jest tego samego rodzaju co roszczenie grupowe.
Wskazane przez stronę powodową kryteria owego ujednolicenia, tj. zawarcie umów ze spółką (…) (opartych na identycznym mechanizmie, dotyczących identycznej usługi finansowej, zawieranych na podstawie wzorca proponowanego przez podmiot, który jest wspólny dla wszystkich członków grupy), wpłata środków na podstawie takiej umowy oraz brak zwrotu środków przez spółkę (…) stanowią wystarczające przesłanki członkostwa w grupie. Za bezpodstawne należy więc uznać dodawanie przez pozwanego dodatkowych kryteriów, które dana osoba musi spełnić, aby stać się członkiem grupy.
Na wstępie wskazać należy, że w sprawie zostały przedstawione dowody, które w dostateczny sposób pozwalają wykazać podstawy dochodzenia roszczeń poszczególnych członków grupy. Każdy z tych dokumentów (dyspozycja zawarcia depozytu towarowego, potwierdzenie zawarcia depozytu towarowego, certyfikat czy potwierdzenie wykonania przelewu), w ocenie Sądu stanowi już wystarczający dowód zawarcia umowy z (…) i dokonania wpłaty na potrzeby ustalenia składu podgrup. Brak przedstawienia certyfikatów przez niektórych członków grupy nie ma znaczenia dla oceny jednolitości sytuacji faktycznej powodów. Certyfikaty – wystawiane zresztą dopiero po zawarciu umowy depozytu towarowego – otrzymane przez członków grupy nie wskazywały co do zasady banku (…) jako miejsca przechowywania depozytów metali szlachetnych.
Słusznie zatem strona powodowa wskazała, że nieposiadanie przez niektórych członków certyfikatów wskazujących (…) jako miejsce przechowywania depozytów w postaci metali szlachetnych czy reinwestowanie zysków w kolejne depozyty towarowe są jedynie elementami dodatkowym, które w żaden sposób nie były wskazywane jako istotne okoliczności faktyczne jak również nie mogą być uznane jako różnicujące sytuację poszczególnych członków grupy. W ocenie Sądu okoliczności motywacyjne nie mają wpływu na formalne przesłanki dopuszczalności rozpoznania sprawy w postępowaniu grupowym.
Odnosząc się do kolejnego zarzutu pozwanego (pozwany podnosił, że niektóre osoby nie przedstawiły potwierdzeń przelewów pełnych kwot dochodzonych w niniejszym postępowaniu oraz niektóre osoby otrzymały zwrot środków zainwestowanych na podstawie umów zawieranych z (…)) wskazać należy, iż wykazanie wysokości szkody – jako zasadniczej kwestii rozstrzyganej w toku procesu musi być bowiem dokonane w oparciu o analizę całokształtu materiału dowodowego, co wyłącza możliwość dokonania takiej oceny na etapie rozstrzygania o składzie grupy.
Strona pozwana podniosła także, że wśród osób aspirujących do członkostwa w grupie są także osoby, które nawiązały stosunek obligacyjny z (…) w sposób pochodny, poprzez nabycie wierzytelności od pierwotnych kontrahentów (…).
Analizując powyższy zarzut należy zauważyć, że umowy przelewu wystarczająco określają zbywaną wierzytelność. Wskazano w nich w jakiej kwocie jest ona przelewana, przeciwko komu przysługuje i z jakiego tytułu wynika. Nie ma zatem wątpliwości, że wierzytelności nabyte w drodze przelewu mogą być dochodzone w postępowaniu grupowym, łącznie z wierzytelnościami przysługującymi członkom grupy od początku.
Mając na uwadze powyższe, Sąd przyjął, że pozwany nie podniósł skutecznie zarzutów co do członkostwa określonych osób w grupie, które zasługiwałyby na uwzględnienie.
Celem tego etapu postępowania nie było w żadnym zakresie badanie zasadności zgłoszonego żądania na gruncie powołanych w pozwie przepisów dotyczących odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego, gdyż nie jest dopuszczalne, aby Sąd na etapie badania wstępnego dopuszczalności rozpoznania pozwu mógł odnosić się wprost do oceny przesłanek merytorycznych powództwa w postaci prowadzenia ocennych rozważań na temat okoliczności uzasadniających istnienie i rodzaj roszczenia w tym m. in. np. związku przyczynowego pomiędzy powstałą szkodą powodów a zachowaniem pozwanego – do czego bezpośrednio zmierzał pozwany w zajmowanym stanowisku.
Przytoczone w pozwie okoliczności faktyczne wspólne dla wszystkich powodów a odnoszące się do trzech istotnych przesłanek odpowiedzialności deliktowej staną się przedmiotem przyszłego merytorycznego rozpoznania Sądu.
W związku z faktem, że wszystkie zarzuty zgłoszone przez pozwanego co do członkostwa poszczególnych osób do grupy okazały się niezasadne oraz, że Sąd z urzędu nie znalazł podstaw do odmowy zaliczenia do grupy jakichkolwiek z osób, Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia.